De kosten voor energie, met name aardgas, zijn fors gestegen. De eerste signalen van mensen die in de problemen komen door de stijgende energierekening komen via schuldhulpverlening, de bijzondere bijstand, al bij ons binnen. Daarnaast horen we dit ook terug van partners in de regio of omliggende gemeenten en medewerkers die dagelijks contact hebben met inwoners en partners. Ook u benadrukte de problemen tijdens de raadsvergadering van 13 oktober jl.
Veel inwoners maken zich grote zorgen of zij hun rekeningen wel kunnen blijven betalen. Dit zorgt voor stress, gezondheidsproblemen, sociaal isolement en schaamte en zet kinderen op achterstand. Net als uw raad maken wij ons hierover grote zorgen.
Een breed pakket aan maatregelen moet inwoners en ondernemers, op korte termijn concrete ondersteuning bieden en hun bestaanszekerheid versterken.
Via de digitale nieuwsbrief van 13 oktober 2022 bent u geïnformeerd over de basisaanpak van de energiearmoede binnen ook de gemeente Bergen.
In deze nieuwsbrief treft u een opsomming van de sindsdien geconcretiseerde aanvullende ondersteuningsmaatregelen.
Huishoudens
Net als over 2022 wordt over 2023 een Energietoeslag betaald, hiervoor worden wederom middelen beschikbaar gesteld door de rijksoverheid. In 2023 vindt deze actie plaats vanuit Zaffier.
Hiernaast heeft het kabinet vanaf 2023 een energieprijsplafond ingevoerd. Vooruitlopend hierop krijgt ieder huishouden, over de maanden november en december 2022, € 190 per maand korting op de energierekening.
Huishoudens die onverhoopt afgesloten dreigen te worden, kunnen een beroep doen op een gezamenlijk noodfonds van de overheid en energieleveranciers dat de energieschulden overneemt. Dit fonds is er voor huishoudens die ondanks de compensatie op de energiekosten toch in de problemen komen. Hier wordt op dit moment de laatste hand aan gelegd.
Energiebedrijven kunnen niet zomaar klanten afsluiten van nutsvoorzieningen. Ze moeten vaker een aanmaning sturen voordat ze klanten kunnen afsluiten van gas en elektriciteit. Als een debiteur binnen een door het energiebedrijf aangegeven redelijke termijn een bewijs overlegt, dat om schuldbemiddeling is verzocht of om toepassing van de Wsnp heeft gevraagd, geldt zelfs een afsluitverbod. Deze is van kracht van 1 oktober ’22 tot 1 april ‘23.
Vanuit het sociaal team worden preventieconsulenten ingezet om vroegtijdig (na twee maanden betaalachterstand) op huisbezoek te gaan bij alle inwoners van Bergen die dit treft. Dit is de wettelijke taak op vroegsignalering van schulden. Zo kan vroegtijdig actief worden geacteerd op de toegenomen problematische signalen vanuit verhuurders/nutsbedrijven en zorgverzekeraars. De korte lijnen met maatschappelijke partners worden verder aangehaald om gedeelde signalen, op het gebied van armoede en schulden, snel op te pakken. Vanaf 1 januari ’23 gaat dit in samenspraak met Zaffier.
Als sprake is van grote financiële problemen door de hoge energierekening, dan wordt gekeken naar welke hulp, in het individuele geval, nodig en proportioneel is. De inzet van Bijzondere bijstand is altijd mogelijk als maatwerk en bedoeld voor schrijnende gevallen.
Voorts heeft de Actieagenda Bergen gezorgd voor meer zicht en grip op de uitvoerende schuldhulpverleningsorganisatie Sociaal.nl (nu Budgetondersteuning Nederland). Daarnaast zijn we aangesloten bij verschillende landelijke initiatieven zoals het Schuldenknooppunt en NSR.
Vanuit Zaffier zijn wij tevens aangesloten op saneringskredieten en het landelijk garantiefonds. We hebben door recente bijstellingen zicht gekregen op wat we belangrijk vinden op armoedebeleid. Dit zorgt ervoor dat we in het regionale samenwerkingsverband Zaffier als gemeente weten waar we op het gebied van schuldhulpverlening op willen inzetten.
De voedselbanken hebben, gelet op de gestegen lasten, de inkomensnorm voor het afhalen van hulppakketten ook verruimd.
Monitor
Ernstige financiële problemen leiden voor inwoners vaak tot andere problemen. Hoe langer sprake is van financiële stress, hoe groter de problemen worden. Dit baart ons zorgen en vraagt om een continue monitoring van de urgentie en een verdieping van een passende aanpak. Door actief te monitoren worden kwalitatieve gegevens en kwantitatieve gegevens gecombineerd om de situatie in onze gemeenten zo goed mogelijk in beeld te krijgen en waar nodig direct te kunnen ingrijpen.
Hierbij gaat het bijvoorbeeld om signalen vanuit gesprekken met professionals en partners in de gemeente, maar ook informatie als het aantal verstrekte pakketten van de Voedselbank en het aantal inwoners dat hun ziektekosten niet langer kan betalen. We vragen partners bovendien extra alert te zijn op financiële problemen bij inwoners zodat zij vroegtijdig naar verschillende voorzieningen en financiële ondersteuning kunnen worden doorverwezen. Monitoring door Zaffier biedt ons bovendien inzicht in of en welke aanvullende maatregelen, voor welke specifieke doelgroepen nog nodig zijn.
Ondernemers (MKB)
De rijks inzet bestaat uit het toepassen van een energieplafond vanaf 2023 voor kleinverbruikers in het MKB. Dit is hetzelfde energieprijsplafond dat ook voor huishoudens geldt. Over de maanden november en december 2022 ontvangen ook zij een korting van €190 per maand op de voorschotnota.
Voor ondernemers met een energie-intensieve onderneming bestaat vanaf 1 november 2022 de Tegemoetkoming Energiekosten energie-intensief mkb (TEK).
De TEK biedt een tegemoetkoming voor mkb-ondernemingen waarvan de energiekosten een relatief groot deel uitmaken van de totale kosten. Met behulp van deze tegemoetkoming krijgt het energie-intensieve mkb meer adem om haar bedrijfsmodel toekomstbestendig te maken.
Vanuit het Zelfstandigenloket (Zaffier) wordt beoordeeld of een ondernemer die financiële ondersteuning nodig heeft, in aanmerking komt voor het Bijstandsbesluit Zelfstandigen (Bbz). Ondersteuning kan bestaan uit een aanvulling op het inkomen of uit bedrijfskapitaal. Ook kan een oudere zelfstandige (55+) die zijn bedrijf onverhoopt moet beëindigen, omdat deze niet meer levensvatbaar is, de Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte gewezen zelfstandigen (IOAZ), aanvragen. Hiermee kan toegewerkt worden naar een zachte landing.
Iedere onderneming die een economisch voordeel verkrijgt door een steunmaatregel van een overheid, kan als ontvanger van staatssteun worden gekwalificeerd. Krijgt een onderneming staatssteun maar concurrenten niet? Dan kan oneerlijke concurrentie ontstaan. Het is om deze reden dat vanuit de gemeenten vooralsnog, geen lokale regelingen worden ontwikkeld. Ondernemers worden vooralsnog gewezen op de bestaande maatregelen vanuit het rijk en regelingen die uitgevoerd worden door het Ondernemersloket. Voor het MKB als collectief in Bergen onderzoeken we of er manieren zijn om de ergste exploitatieproblemen verder te helpen verzachten.
Monitor
Ook bij ondernemers leiden financiële problemen vaak tot andere problemen. Ook dit baart ons zorgen en vraagt om een continue monitoring. We monitoren de signalen vanuit de schuldhulpverlening, afdelingen Economische zaken, maar ook vanuit het Zelfstandigenloket o.a. door goed zicht te houden over het aantal aangevraagde uitkeringen voor ondernemers. Ook hier biedt monitoring ons inzicht in wat speelt en wat nodig is verder in 2023.
Bekendheid regelingen vergroten
Inwoners die in de financiële problemen komen door de huidige koopkracht- en energiecrisis moeten weten waar zij terecht kunnen. Uit signalen van partners en professionals blijkt echter dat de drempel om hulp te vragen voor veel mensen hoog is. Het is belangrijk de schaamte weg te nemen en mensen bewust te maken van het feit dat het vroegtijdig bespreken van problemen erger kan voorkomen. De drempel om hulp te vragen moet zo laag mogelijk zijn en inwoners moeten zo goed mogelijk op de hoogte zijn van alle regelingen. We zetten daarom extra in op communicatie zowel vanuit de gemeente als vanuit Zaffier.
Opzetten van een projectorganisatie
Op verschillende manieren willen wij onze inwoners en ondernemers ondersteunen. Het brede maatregelenpakket vormt een doorlopende lijn: van het vroegtijdig herkennen van problemen, snel handelen bij de eerste signalen tot het bieden van verlichting.
Voor de aanpak op lokaal niveau wordt de inzet, voor het grootste deel, geleverd door de lijnorganisatie.
Om efficiënt en effectief te kunnen acteren wordt gewerkt aan het opzetten van een flexibele en op de opgave passende integrale projectorganisatie in het BUCH samenwerkingsverband. Deze bestaat uit de disciplines: Sociaal (inclusief Zaffier), Communicatie, Klimaat, Vastgoed en beleid, gebouwenbeheer en milieu. Van hieruit wordt gewerkt aan een projectplan met daarin de uitwerking van de korte en lange termijnacties.
Vooralsnog ligt de focus van de aanpak op armoede door de projectorganisatie ligt primair bij het bereiken van inwoners met een minimum inkomen. Een mogelijke aanvullende aanpak op het MKB en maatschappelijke organisaties wordt dus nog verkend.
Tot slot
Ontwikkelingen worden nauwgezet gevolgd, we blijven onderzoeken welke oplossingsrichtingen we in moeten (blijven) zetten om zo gericht mogelijk te ondersteunen en om zo veel mogelijk te voorkomen dat de energiearmoede verder toeneemt. We moeten echter realistisch zijn dat we deze koopkracht- en energiecrisis niet als gemeente(n) alleen kunnen oplossen. Bovendien zijn ook gemeenten aan nationale en Europese regels gebonden, waardoor de handelingsvrijheid beperkt is. We kunnen immers geen inkomenspolitiek bedrijven. Maar we doen wel wat binnen onze mogelijkheden ligt om (dreigende) armoede onder onze inwoners en ondernemers te bestrijden en energie te besparen.
Wij informeren uw raad periodiek over onze aanpak en zullen ook de opgehaalde monitoring-informatie met u delen.