Motie ‘de haaf’ juridisch niet uitvoerbaar
Op 11 december 2018 heeft de raad het college opgedragen om villa de Haaf, Natteweg 9 te Bergen, aan te wijzen als gemeentelijk monument. De motie blijkt niet uitvoerbaar omdat de gemeente in 2017 schriftelijk aan de eigenaar heeft laten weten dat er geen aanwijzing zal plaatsvinden. Hiermee heeft de eigenaar rechtszekerheid gekregen.
Samenvatting
In 2017 is namens het college aan de eigenaar van de Haaf, Natteweg 9 te Bergen, meegedeeld dat zijn pand niet als monument wordt aangewezen. Het college heeft zich destijds laten adviseren door in 2016 een Cultuurhistorisch onderzoek uit te voeren.
De eigenaar heeft schriftelijke bevestiging ontvangen dat zijn pand, Natteweg 9, niet aangewezen wordt als gemeentelijk monument en mag hier dus rechtszekerheid aan ontlenen.
Zonder uitspraak te doen over cultuurhistorische argumenten om de Haaf wel aan te wijzen, is alleen al op basis van het boven vermelde juridische argument de uitvoering van de motie niet haalbaar.
Voorgeschiedenis
Het dossier ‘de Haaf’ kan niet losgezien worden van enkele onderzoeken die in het dorp Bergen uitgevoerd zijn naar de monumentwaardigheid van 53/58 panden en een tweetal onvoltooid gebleven aanwijzingsprocedures van gemeentelijke monumenten.
1996- herbouw na brand
Villa de Haaf, Natteweg 9, werd na een brand in 1996 herbouwd. Volgens berichten was de Haaf een rijksmonument, maar de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) kan dat desgevraagd niet bevestigen. De RCE meldt dat in die tijd zelden een pand van de monumentenlijst afgevoerd werd, tenzij vrijwel niets meer van het oorspronkelijke gebouw restte.
2006-2010 – aanhouden monumentaanwijzing
De Haaf is in 2006 onderdeel van een inventarisatie van 53 potentiële monumenten in Bergen door de Commissie Cultuurhistorische Kwaliteit (CCK). Villa de Haaf wordt positief gewaardeerd vanwege het oeuvre van de Bazel, maar met de mededeling dat het pand vrijwel geheel opnieuw opgetrokken werd naar oorspronkelijk ontwerp.
Hierna volgt in 2007 in overleg met de gemeente Bergen een extern onderzoek naar 58 panden. Ook dit rapport adviseert positief met betrekking tot de Haaf.
In 2009 wordt de Haaf besproken tijdens vergaderingen van de CCK. Er blijken twijfels over de ouderdom. Het pand zou nader bekeken moeten worden. In een latere bespreking van de CCK wordt geadviseerd om aanwijzing van de Haaf aan te houden. De Haaf raakt hierna, achteraf bezien, enige tijd uit beeld.
De aanwijzingsprocedure die voor uiteindelijk 36 objecten volgt resulteert in een concrete aanwijzing van 15 objecten, zonder de Haaf. Het proces leidde in zijn algemeenheid tot het inzicht dat een toetsingskader ontbreekt waartegen alle panden in de gemeente duidelijk kunnen worden afgewogen. Objecten waarbij bezwaren speelden, of die in een breder kader beoordeeld moeten worden, werden niet aangewezen. Dit is in januari 2010 aan de raad gecommuniceerd.
2015 – bestemmingsplan de Haaf
Op 26 juni 2015 is bestemmingsplan ‘de Haaf’ onherroepelijk vastgesteld waarmee de ontwikkeling van drie appartementgebouwen mogelijk werd gemaakt op landgoed ‘de Haaf’. In de planregels is handhaving van de villa aan de Natteweg 9 niet opgenomen, al wordt daar op gezinspeeld in de toelichting. De toelichting heeft geen juridische zeggingskracht, de planregels wel.
2015-2017 – definitief geen monumentenstatus
In 2015 ontving de gemeente twee brieven, van het Cuypersgenootschap (CG) en SBBB, met het verzoek om alsnog over te gaan tot aanwijzing van de resterende objecten van de lijst van 35 waardevolle objecten. Natteweg 9 wordt in de brief van het Cuipersgenootschap genoemd.
De gemeente heeft in 2016 hierop geacteerd met een door onderzoeksbureau Polman Advies nieuw uitgevoerd cultuurhistorisch onderzoek. Het advies van Polman Advies was om Natteweg 9 niet te plaatsen op de gemeentelijke monumentenlijst onder andere vanwege de beperkte gaafheid (brand in 1996) en de inmiddels gerealiseerde grootschalige nieuwbouw op het terrein van landgoed de Haaf.
In 2016/2017 werd een proces tot aanwijzing gestart van de door Polman positief beoordeelde panden. In overleg met de wethouder en na melding in het college werden de eigenaren middels een brief geïnformeerd of hun pand al dan niet in aanmerking kwam voor een monumentenstatus. Voor de Haaf betekende dit dat de eigenaar op 7 april 2017 een schriftelijk bevestiging kreeg.
Het aanwijstraject werd overigens een fiasco vanwege de grote weerstand bij de eigenaren. Gesprekken waren niet mogelijk. Daarop is het proces in overleg met het college stopgezet, maar de raad is niet actief geïnformeerd. Voornemen was om een avond te houden voor de raad om aan te geven hoe de stand van zaken op monumentengebied was en hoe er over het beleid nagedacht wordt. Het is er onder de toenmalige wethouder niet meer van gekomen.
Planontwikkeling
De eigenaar van de Haaf onderzoekt sinds ontvangst van de kennisgeving uit 2017 de mogelijkheid van een nieuwe ontwikkeling, waarin behoud van villa de Haaf niet is voorzien.
Verzoeken tot aanwijzing monument
Niet alleen de raad heeft het college opgedragen om de Haaf aan te wijzen als gemeentelijk monument. Ook cultuurhistorische belangenverenigingen hebben hiertoe verzocht waarbij vooral inhoudelijke argumenten aangevoerd zijn om de monumentwaardigheid van villa de Haaf aan te tonen. Ook wordt verwezen naar het voornoemde cultuurhistorisch onderzoek uit 2007 waarin de Haaf positief beoordeeld wordt. Zoals gecommuniceerd met de raad in januari 2010, bleken er bij evaluatie van de onderzoeken en de aanwijsprocedures nieuwe inzichten te zijn ontstaan. De gemeente heeft hierom, toen de situatie zich in 2015 voordeed om opnieuw gemeentelijk monumenten aan te wijzen, nieuw onderzoek laten uitvoeren. Uit dit laatste onderzoek blijkt een negatief advies, dat leidend is geweest en waar de eigenaar van ‘de Haaf’ van op de hoogte is gesteld.