Met nog een paar maanden te gaan, informeren wij u graag over de stand van zaken met betrekking tot de invoering van de Omgevingswet.
Datum van inwerkingtreding
Bij brief van 14 oktober 2022 heeft de Minister besloten de inwerkingtreding van de Omgevingswet uit te stellen tot 1 juli 2023.
Wat betekent dit voor onze gemeenten?
De voorbereidingen op de Omgevingswet in gemeente Bergen zijn in volle gang. Dit doen wij in samenwerking met de gemeenten Uitgeest, Castricum en Heiloo. De inwerkingtreding van de Omgevingswet markeert een belangrijk startmoment. De afgelopen maanden hebben wij ons gericht op een invoering per 1 januari 2023, maar hebben we ook een aantal alternatieve scenario’s voorbereid, wat nu goed van pas komt. Een aantal onderdelen lichten we hieronder nader toe.
Omdat de inwerkingtreding van de wet al enige malen is uitgesteld, zijn er vertragingskosten ontstaan. Bij de september circulaire zijn middelen ter gedeeltelijke compensatie van de vertragingskosten naar de gemeente gekomen. Omdat het programma Omgevingswet al voldoende dekking heeft voor 2022, vloeien deze middelen naar de algemene reserve. Over de middelen voor de jaren 2023 tot en met 2025 volgt meer informatie in een latere circulaire. Op dat moment informeren wij u nader over de bestemming hiervan.
Omgevingsvisie en omgevingsplannen
De belangrijkste instrumenten voor gemeenten in het kader van de Omgevingswet zijn de omgevingsvisie en het omgevingsplan.
Omgevingsvisie
De ter inzage legging van het ontwerp heeft vanaf juni 2021 plaats gevonden. Het college heeft hierna een nota van zienswijzen opgesteld. Het raadsvoorstel, raadsbesluit en overige stukken ter vaststelling van de omgevingsvisie zijn in september 2021 aan de agendacommissie van uw raad aangeleverd. Uw raad vindt dit zo een belangrijk onderwerp dat het onderdeel uitmaakt van de 20% onderwerpen uit het raadsbrede akkoord waarbij de raad een beeldvormingstraject wil volgen. Over dit proces gaat het college graag met uw raad in gesprek. Het streven is vaststelling in het eerste kwartaal van 2023.
Het uitstel van de inwerkingtreding van de wet heeft hier geen effect op.
Omgevingsplannen Het omgevingsplan bevat alle regels over de fysieke leefomgeving die de gemeente stelt binnen haar grondgebied. Na inwerkingtreding van de Omgevingswet is er automatisch een tijdelijk omgevingsplan van rechtswege. Dit bestaat uit alle bestemmingsplannen en de rijksregels die worden gedecentraliseerd naar gemeenten (bruidsschat). De regels uit onze gemeentelijke verordeningen, die uiteindelijk ook terecht komen in het omgevingsplan,
blijven daar nog even los van staan. Zij zullen worden gebundeld in de Verordening Fysieke Leefomgeving.
Verordening fysieke leefomgeving
Eén van de stappen richting een volwaardig omgevingsplan is het opnemen van de regels uit de gemeentelijke verordeningen in een Verordening Fysieke Leefomgeving (VFL). Hierdoor staan alle regels die overgaan naar het omgevingsplan alvast op één plek en zijn de regels makkelijker te vinden voor zowel de burger als de gemeentelijke organisatie. Vandaaruit worden deze regels opgenomen in het nieuwe deel van het omgevingsplan.
Vanaf 1 juli 2023 vormen we het tijdelijke omgevingsplan stapsgewijs om naar een volwaardig omgevingsplan. Hiervoor wordt een plan van aanpak opgesteld dat we in 2022 nog willen vaststellen. Obstakels voor de uitvoering van het plan van aanpak vormen de krappe arbeidsmarkt, inzet van beschikbare capaciteit en druk vanuit de reguliere werkvoorraad. In de begroting 2023-2026 is reeds een passage toegevoegd luidend:
‘In het ambitiedocument Omgevingswet hebben de Raden uitgesproken in 2026 gereed te willen zijn met de Omgevingsplannen. De haalbaarheid daarvan wordt op dit moment onderzocht. Gebleken is echter dat dit sowieso extra inzet vraagt. Hoe dat wordt vormgegeven wordt nader uitgewerkt in een plan van aanpak, wel is duidelijk dat dit om een incidentele extra investering vraagt.’
Het uitstel van de inwerkingtreding van de wet naar 1 juli 2023 heeft hier geen effect op. We gaan gewoon door met de benodigde voorbereidingen.
Hieronder is het proces voor het omgevingsplan schematisch in tijd uitgezet.
Werkwijze tot 1 juli 2023
Op dit moment werken we op basis van de Wet ruimtelijke ordening aan een aantal bestemmingsplannen. Met de invoering van de Omgevingswet verdwijnt het instrument bestemmingsplan en daarvoor komt het omgevingsplan in de plaats. Lopende bestemmingsplanprocedures kunnen we afronden op basis van het huidige recht, maar alleen als voor 1 juli 2023 het ontwerpbestemmingsplan ter inzage ligt of heeft gelegen.
Raadsbesluiten ter voorbereiding op de invoering van de Omgevingswet
Om de overgang naar de Omgevingswet soepel te laten verlopen, dient u voorafgaand aan de inwerkingtreding van de wet een aantal besluiten te nemen. In het kader van het adviesrecht, de verplichte participatie en delegatie van het wijzigen van het omgevingsplan heeft u het voorstel in behandeling. Een raadsvoorstel wordt voorbereid tot het vaststellen van een verordening op basis waarvan de nieuwe gemeentelijke adviescommissie omgevingskwaliteit, na inwerkingtreding van de Omgevingswet, zijn werk kan doen.
Digitalisering
Aan de invoeringsdatum van 1 juli 2023 zijn enkele voorwaarden verbonden. Zo moet de continuïteit van primaire processen – de planvorming en de vergunningverlening – en van de dienstverlening aan inwoners en ondernemers gegarandeerd blijven. Waardoor belangrijke gebiedsontwikkelingen, waaronder woningbouw, niet worden gehinderd. Dat betekent dat er een stabiele landelijke voorziening van het Digitale Stelsel Omgevingswet (hierna: DSO) moet zijn, waarop bevoegd gezagen moeten aansluiten. Het aansluiten op het DSO gebeurt in samenwerking met onze softwareleveranciers en de beheerorganisatie van het DSO. Op regionaal niveau hebben we met onze ketenpartners, zoals de omgevingsdienst, al een aantal succesvolle tests gedaan. Ook worden we in november getest door de VNG, waarna wij precies weten welke verbeterpunten we nog kunnen doorvoeren.
Samenwerken in de keten
Onderdeel van de implementatie van de Omgevingswet is het voorbereiden van onze nieuwe werkprocessen, waardoor we straks kunnen voldoen aan de gewenste snellere besluitvorming. Onderdeel hiervan is het op een efficiëntere en meer integrale manier behandelen van ruimtelijke initiatieven, door samenwerking aan intake- en omgevingstafels. Hierbij is het gemeentelijk beleid het uitgangspunt, maar wordt bij strijdigheid met het beleid met een ‘ja, mits’-houding gekeken.
Een ander onderdeel is het opleiden van de medewerkers. Medewerkers hebben de basis kennis reeds opgedaan. In oktober is een omvangrijk traject met verdiepende trainingen gestart. In de originele planning zou dit traject voor 1 januari 2023 afgerond zijn. Nu is besloten tot uitstel, schuiven we dit leertraject ook op. Hiermee voorkomen we dat de kennis is weggezakt bij de definitieve inwerkingtreding.
Aanleiding en voorgeschiedenis ten behoeve van de nieuwe legesverordening
De inwerkingtreding van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb) en de Omgevingswet (Ow) heeft ook gevolgen voor de opbouw van de legesverordening. Met de komst van de nieuwe wetten is het een vereiste om de legesverordening zodanig aan te passen dat het aansluit op de toekomstige wet- en regelgeving.
Uitgangspunten bij het opstellen van de nieuwe legesverordening
Bij het inrichten van de nieuwe legesverordening is er gebruik gemaakt van de nieuwe modelverordening van de VNG. Op enkele punten is het voorstel van de VNG vereenvoudigd, omdat dit beter aansluit op de werkwijze van de gemeente en bijdraagt aan de transparantie en vindbaarheid van de activiteiten. Tot slot is het uitgangspunt om een beleids- en tarief neutrale overgang te realiseren.
Planning tot 1 juli 2023
Op dit moment ligt de nieuwe legesverordening ter inzage bij het bestuur en worden de wethouders in stelling gebracht voor 1 juli 2023. Streven is om vanaf medio mei het bestuurlijke traject te starten. De raad zal vanaf dat moment worden geïnformeerd middels een raadsinformatiebrief. In de brief zal meer informatie worden gegeven over de beheersbare effecten en draaiknoppen waaraan de raad kan draaien.
Aangezien de Omgevingswet is uitgesteld naar 1 juli 2023 wordt de huidige legesverordening opnieuw aangeboden aan de raad. Op deze manier is de gemeente verzekerd dat er ook na 1 januari 2023, met welke wetgeving dan ook, leges kunnen worden geheven voor het onderdeel bouwen en wonen.
Communicatie
Ook op het gebied van communicatie verandert er een en ander. Zo start de landelijke, online communicatiecampagne, waar wij op aanhaken, niet in november 2022, maar in 2023, voor de inwerkingtreding van de wet. Deze online bannercampagne richt zich op inwoners en het bedrijfsleven. De banners verwijzen door middel van een link naar een landelijke website met alle informatie. We zitten echter niet stil. De tussentijd wordt gebruikt om de website aan te passen en de interne kennisbank van ons Klant Contact Centrum aan te vullen.
Kortom: we bereiden ons zo goed mogelijk voor. Toch zal de periode rond de inwerkingtreding extra uitdagingen met zich meebrengt met impact op de doorlooptijd en mogelijk dienstverlening. Bij de start van het nieuwe wettelijke kader is immers extra (leer)tijd nodig om te wennen aan de nieuwe procedures en systemen.