Ter kennisgeving ontvangt u als raad de onderstaande informatie over de Weerbaarheidsscan Werkorganisatie BUCH.
De weerbare samenleving gaat over vraagstukken als polarisatie, antidemocratische sentimenten in de samenleving, de normalisering of zelfs verheerlijking van ondermijnende criminaliteit/criminelen, wijkaanpak en subculturen die als parallelle samenlevingen functioneren. Ondermijning betekent dat de rechtsorde onder druk komt te staan door de georganiseerde criminaliteit. De opgave is de samenleving weerbaar te maken en integriteit van ambtenaren en bestuurders te waarborgen.
Daarom besteden overheden en ook de werkorganisatie BUCH steeds meer aandacht aan het fenomeen ondermijning, zowel buiten als binnen de eigen organisatie. Door middel van een Weerbaarheidsscan onderzoeken wij de komende tijd hoe weerbaar de interne organisatie op dit moment is. Dit onderzoek biedt inzicht in mogelijke kwetsbaarheden in de ambtelijke organisatie, het bestuur en de gemeenteraad waar het gaat om potentiele beïnvloeding door criminelen en het onbewust faciliteren van georganiseerde criminaliteit. Het onderzoek moet leiden tot concrete aanbevelingen en handvatten om de gemeentelijke weerbaarheid waar nodig te vergroten. Op dit moment hebben wij overigens geen concrete aanwijzingen voor ondermijning.
Waarom dit onderzoek?
Om hun criminele activiteiten te kunnen uitvoeren, maken criminelen gebruik van allerlei illegale diensten en voorzieningen. Zij vragen bijvoorbeeld vergunningen aan, richten bedrijven op en huren en kopen panden. Hierdoor worden criminelen onbedoeld ondersteund door de ‘bovenwereld’. Ongewild kan het voorkomen dat de overheid criminelen faciliteert met het afgeven van zo’n vergunning of subsidie, waarmee ze bijvoorbeeld geld kunnen witwassen. Deze vermenging tussen ‘onderwereld’ en ‘bovenwereld’ is een van de voorbeelden van wat ook wel ondermijning genoemd wordt.
Quickscan gemeentelijke weerbaarheid 2021
Bij het onderzoek worden de burgemeesters, gemeentesecretarissen, griffie en de ambtelijke organisatie betrokken. De scan bestaat uit een documentenanalyse en een enquête onder alle medewerkers (vrijwillig). Verdiepende gesprekken vinden plaats met een aantal medewerkers van vakafdelingen. De OR wordt ook actief betrokken.
Methodiek pijlers Weerbaarheidsscan
De methodiek van de scan gaat uit van vijf pijlers. Deze pijlers vormen elk in een belangrijke schakel in de weerbaarheid tegen pogingen tot beïnvloeding met een crimineel oogmerk. Een weerbare gemeentelijke organisatie heeft volgens deze theorie de volgende kenmerken:
- De organisatie, het bestuur en de raad zijn zich bewust van de mogelijke aanwezigheid van criminele activiteiten en van wat mogelijke kwetsbaarheden zijn in de uitvoering van taken.
- Integriteit en weerbaarheid van de organisatie, het bestuur en de raad zijn als bestuurlijke prioriteit vastgelegd. Dat betekent: er is een bestuurlijke portefeuille binnen het college, er is beleid geformuleerd en er zijn financiële middelen beschikbaar.
- De weerbaarheid, waaronder integriteit, van de organisatie wordt geborgd door onder meer het vastleggen van kwetsbare processen en integriteitsregels met bijzondere aandacht voor kwetsbare functies en portefeuilles.
- Een organisatiecultuur waar duidelijk is welke normen en waarden er gelden (en deze ook worden uitgedragen) en medewerkers en bestuurders zich veilig voelen om mogelijke schendingen hiervan aan de orde te stellen.
- Medewerkers en bestuurders handelen door het feitelijk melden en oppakken van signalen die kunnen duiden op ondermijning of integriteitsschendingen.
Op basis van deze vijf pijlers worden de conclusies in de Weerbaarheidsscan geformuleerd.
Het onderzoek wordt namens de gemeente uitgevoerd door Pro Facto, Provincie Noord-Holland en het RIEC.
Regionale aanpak
In het Regionaal Programma aanpak Ondermijning is door de Provincie NH en Regionaal Informatie en Expertise Centrum (RIEC) het aanbod gedaan om deze scan regionaal te faciliteren. In het Regionaal Beraad Overleg Politie (RBOP) en de Driehoeken Alkmaar en IJmond (burgemeesters, OM en politie) is besloten om deze Weerbaarheidsscan uit te voeren. De scan wordt in ca. 20 gemeenten in Noord-Holland uitgevoerd.
Planning
Eind 2021 zijn de voorbereidingen gestart. In het voorjaar van 2022 wordt de Weerbaarheidsscan in de werkorganisatie uitgezet. De eindrapportage met aanbevelingen wordt in juni verwacht.