Voor de gemeenteraadsvergadering van 7 november zijn voor de fractie van D66 vragen aangemeld voor het ‘vragenhalfuur’. Deze vragen waren na de deadline aangeleverd waardoor behandeling niet mogelijk was. Wethouder Valkering heeft daarop toegezegd zelf de raad via de nieuwsbrief te informeren over de problematiek rond PFAS.
Wat is PFAS?
PFAS staat voor Poly- en perfluoralkylstoffen. Deze stofgroep bestaat uit ruim 6.000 stoffen. Hiertoe behoren onder meer de stoffen perfluoroctaanzuur (PFOA), perfluoroctaansulfonaat (PFOS) en HFPO-DA (GenX). PFAS zijn stoffen die door mensen zijn gemaakt vanwege hun specifieke eigenschappen, zoals brandwerendheid en vuil- en waterafstotendheid. Zij worden al decennia gebruikt in industriële en andere processen en in vele producten. Ze worden toegepast in allerlei alledaagse toepassingen, zoals verf, blusschuim, pannen, kleding en cosmetica.
Naast deze positieve gebruikseigenschappen hebben PFAS ook negatieve milieueigenschappen, namelijk dat ze persistent, mobiel en nauwelijks biologisch afbreekbaar zijn. Van sommige PFAS is al aangetoond dat ze toxisch zijn. De stoffen PFOS en PFOA behoren tot de zogenaamde Zeer Zorgwekkende Stoffen (ZZS) en vanaf juli 2019 ook GenX. Een aantal andere stoffen uit de PFAS-groep staan op de lijst van potentiële ZZS (PZZS). Door het wijdverbreide gebruik en door emissies en incidenten en de stofeigenschappen worden PFAS inmiddels in Nederland, en breder in Europa, niet alleen bij puntbronnen, maar ook als diffuse verontreiniging in bodem, grondwater en oppervlaktewater aangetroffen.
Provincie Noord-Holland heeft in afstemming met gemeenten en OD NZKG in 2017 een beleidsregel opgesteld voor sanering van een PFOS-verontreiniging. Een aantal gemeenten in het NZKG-gebied heeft beleid voor hergebruik van verontreinigde grond opgesteld. Daarnaast hebben verschillende overheden gezamenlijk per brief het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat opgeroepen om te komen tot landelijk beleid. Dat heeft geresulteerd in een landelijke werkgroep die hiermee aan de slag is gegaan. Tevens dient vermeld te worden dat deze stoffen een beperking vormen voor het gebruik van de bodemkwaliteitskaarten en bodembeheerplannen die eerder zijn vastgesteld. De omgevingsdiensten zijn samen met de provincie aan het bezien of dit gebrek kan worden aangepakt en opgelost.
Gemeentelijk raakvlak
De gemeente heeft op dit moment nog geen inzicht in de bodemkwaliteit in relatie tot PFAS. Inzicht in de concentraties ontbreekt, omdat nooit onderzoek is gedaan naar deze stoffen. Dat was ook niet nodig, totdat bekend werd dat deze stoffen in de bodem voor komen en een risico (kunnen) vormen voor de gezondheid. De gemeente heeft overigens wel inzicht in alle andere voorgeschreven en voorkomende stoffen. De gemeente beschikt namelijk over een bodemkwaliteitskaarten waaruit de kwaliteit (achtergrondconcentratie) af te leiden is.
Landelijk raakvlak
In de kamerbrief van 13 november ’19 heeft het kabinet haar maatregelen rond de PAS-PFAS problematiek aangekondigd. Onderdeel van deze aanpak is naast de aangekondigde achtergrondwaarde voor de landbodem, een soortgelijke landelijke achtergrondwaarde voor de waterbodem. Dit wordt door Rijkswaterstaat in samenwerking met het RIVM en het kennisinstituut Deltares voor 1 december in kaart gebracht. Dit geeft baggerprojecten meer ruimte daar waar nu door het ontbreken van zo’n achtergrondwaarde de 0,1 grens geldt.
De rijksbaggerdepots worden opengesteld voor de meest vervuilde baggerspecie die ook PFAS bevat. Deze baggerdepots zijn de meest veilige locatie om deze vervuilde bagger op te slaan. Dit geeft op korte termijn een oplossing voor grote baggerprojecten, onder andere nabij IJmuiden, het Maas/Waal kanaal en de Nieuwe Waterweg.
Daarnaast krijgen gemeenten de mogelijkheid om via een versnelde procedure hun bodemkwaliteitskaarten te updaten. De Minister voor Milieu en Wonen stuurt de benodigde spoedwetgeving hiervoor op 14 november naar de Eerste en Tweede Kamer. Doel is dat de nieuwe procedure rond 1 december gebruikt kan worden. De vliegende brigade, een team van bodemexperts, is deze week van start gegaan om gemeenten en provincies bij de voorbereidingen hiervoor te helpen.
Naast deze nieuwe maatregelen is het kabinet continu aan het verhelderen wat allemaal al kan, onder andere op informatiemarkten en werkconferenties. Ook de Bodemhelpdesk is volop gemeenten, provincies en bedrijven aan het helpen om per project aan te geven wat de mogelijkheden zijn. Zo biedt tijdelijke opslag uitkomst en accepteren diverse grondbanken grond zonder PFAS-meting. Daardoor kunnen aannemers grond kwijt. Ook is in steeds meer gemeenten al meer ruimte door op basis van metingen een lokale achtergrondwaarde vast te stellen.
Tenslotte werkt het kabinet aan bronbeleid. Om in de toekomst te voorkomen dat PFAS nog verder in ons milieu terechtkomt, zet het kabinet zich in om in Europa alle 6000 stoffen uit de PFAS-groep te verbieden. PFAS kan dan alleen nog onder zeer strenge restricties in producten gebruikt worden. Hiervoor zijn Europese afspraken nodig.