Stand van zaken projecten Klimaat
Het klimaat verandert. In Nederland nemen we onze verantwoordelijkheid om klimaatverandering zoveel als mogelijk tegen te gaan en zo ons land leefbaar te houden voor de toekomstige generaties. Een ambitieus klimaatbeleid biedt naast milieuwinst ook kansen voor onze economie, onze welvaart en ons duurzame verdienvermogen.
Graag informeren wij u middels dit artikel over de stand van zaken gerelateerd aan het klimaat.
De Nederlandse overheid wil klimaatverandering tegengaan en stelt daarom het doel dat Nederland in 2030 de CO2 productie met 49% reduceert en in 2050 met 95% t.o.v. 1990. Om deze doelstelling te realiseren, heeft het kabinet de Klimaatwet in mei 2019 vastgesteld. Deze wet verankert de wijze waarop het Nederlandse klimaatbeleid invulling geeft aan de Overeenkomst van Parijs.
Het Klimaatakkoord, dat momenteel door veel partijen onderschreven wordt, staat een nadere uitwerking van de Klimaatwet voor. De VNG is één van deze partijen en heeft haar leden in juli jl. geïnformeerd over de betekenis van het Klimaatakkoord voor gemeenten (zie bijlage). Op de VNG bestuurdersdag van 29 november 2019 is het klimaatakkoord onderdeel van een stemmingsronde.
In het formatieakkoord van de gemeente Bergen heeft u duurzaamheidsdoelstellingen geformuleerd op het gebied van de energietransitie, circulaire economie, ruimtelijke adaptatie, duurzame mobiliteit en duurzame bedrijfsvoering. Aan al deze onderwerpen wordt projectmatig gewerkt in BUCH verband. Dit doen wij in nauwe samenwerking met de omgevingsvisie en -plannen zodat de nieuwe ontwikkelingen op het gebied van klimaat gefaciliteerd, gestimuleerd maar zeker ook worden gereguleerd.
Energietransitie
Woningen in de gemeente Bergen stoten jaarlijks 65 kiloton CO2 uit (bron: HVC energiemonitor 2017). Dit is het grootste aandeel van de in totaal 160 kiloton CO2 wat is uitgestoten in de gemeente. Daarnaast heeft minister Wiebes van Economische Zaken en Klimaat in 2018 besloten om de gaswinning in Groningen versneld af te bouwen. Dit vergroot de urgentie om het gebruik van aardgas in de gebouwde omgeving verder terug te dringen.Vast staat dat gemeenten de regie krijgen op de uitfasering van aardgas in de gebouwde omgeving. Deze uitfasering dient uiterlijk in 2050 te zijn voltooid. Gemeentes hebben dus de verantwoordelijkheid om een Regionale EnergieStrategie (RES) en een TransitieVisie Warmte (TVW) te realiseren.
De voorbereidingen voor de Regionale Energie Strategie (RES) zijn in volle gang. Onlangs heeft u de startnotitie RES ontvangen en is er een presentatie geweest op de raadsavond. U wordt samen met de inwoners/ondernemers komende tijd nadrukkelijk betrokken bij de totstandkoming van het eerste ‘voorstel’. In november 2019 wordt u als gemeenteraad uitgenodigd voor een vervolgbijeenkomst. In januari 2020 vindt de participatie op lokaal niveau plaats, waarvan u op de hoogte wordt gesteld. In mei 2020 krijgt u de ruimte voor een reactie op het concept-RES via het inbrengen van ‘wensen en bedenkingen’ tijdens een raadsoverleg.
Naast duurzaam opwekken is het besparen van energie belangrijk om de energietransitie succesvol te doorlopen. In september bent u geïnformeerd over de wijkgerichte energiebesparingsaanpak die nu gestart is. Het doel is om zoveel mogelijk inwoners besparingsmaatregelen zoals isolatie en zonnepanelen te laten nemen die zich op relatief korte termijn terugverdienen. Kenmerkend van dit type maatregelen is dat ze altijd verstandig zijn, ongeacht welke duurzame warmtebron in de toekomst voor warmte zal zorgen. De resultaten van dit project worden aan de gemeenteraad teruggekoppeld in de eerste helft van 2020.
Een derde project is het opstellen van de Transitie Visie Warmte (TVW; oftewel welke duurzame vorm van verwarmen, bijvoorbeeld warmtenet of warmtepomp, leent zich het beste voor welke wijk). Dit is een vervolg op de Warmte Transitie Atlas die eerder dit jaar is gepresenteerd. De eerste voorbereidingen voor de TVW zijn gestart. De samenleving wordt hier nauw bij betrokken. U, als gemeenteraad, neemt uiteindelijk het besluit over de TVW, naar verwachting in het derde kwartaal van 2020. In het eerste kwartaal 2020 stellen wij u graag op de hoogte van de eerste resultaten via een raadsbijenkomst.
Duurzame mobiliteit
In de gemeente Bergen wordt jaarlijks 40kton CO2 uitgestoten door verkeer en vervoer. Dit is het op één na grootste aandeel van de in totaal 160 kiloton CO2, alleen woningen stoten meer uit (bron: energiemonitor HVC 2017).
Een belangrijke pijler in het klimaatakkoord
is de “Nationale agenda laadinfrastructuur”. Naar verwachting zijn er in 2025
in heel Nederland zo’n 1,8 miljoen openbare
laadpalen nodig. In de gemeente Bergen staan op dit moment 34 laadpalen. De
prognose is dat er 157 openbare laadpalen
nodig zijn in 2025. Er is in de gemeente al een duidelijke toename te zien in
het aantal aanvragen voor openbare laadinfrastructuur. Momenteel faciliteert de
gemeente haar inwoners en ondernemers in deze behoefte. Dit gebeurt vanuit haar
zorg voor de publieke ruimte en haar verantwoordelijkheid voor waar
laadinfrastructuur wordt gerealiseerd, wie de realisatie en exploitatie
uitvoert, en onder welke voorwaarden dit mag gebeuren. Om de komende jaren een
goed groeiproces te doorlopen, wordt er momenteel gewerkt aan een beleidsvisie
Elektrisch Vervoer en Laadinfrastructuur. Daarnaast wordt er een
Fietsbeleidsplan voorbereid in samenwerking met de regio waarin onder andere
snelfietsroutes worden geadresseerd.
Circulaire Economie
In het landelijke programma ‘Nederland Circulair 2050’ heeft het kabinet doelstellingen geformuleerd om zo snel mogelijk naar een volledig circulaire economie te gaan. Nederland wil minder afhankelijk worden van steeds schaarser wordende nieuwe grondstoffen. Dit kan door zoveel mogelijk grondstoffen lokaal te benutten en te behouden. Hergebruik van grondstoffen levert daarnaast een CO2 besparing op; het delven van nieuwe grondstoffen leidt tot aanzienlijk meer CO2 uitstoot dan hergebruik.
De Rijksoverheid stimuleert de circulaire economie door aan te sturen op de volgende drie ontwikkelingen 1) hergebruik van bestaande grondstoffen en producten, 2) herontwerp: het circulair of modulair ontwerpen van producten zodat de grondstoffen opnieuw te gebruiken zijn aan het einde van de levensduur van een product; 3) nieuwe businessmodellen die zich richten op reparatie, uitlenen, een service in plaats van een product verkopen met een beperkte levensduur.
Het eerste doel van de Rijksoverheid is 50% minder verbruik van primaire grondstoffen (mineraal, fossiel en metalen) in 2030. Het grondstoffenplan van de gemeente Bergen draagt bij aan deze opgave en heeft als doel om de hoeveelheid restafval van 232kg per inwoner per jaar naar 30 kg per inwoner te brengen in 2025. Dit beleidsplan is vergevorderd in de gemeente Bergen, u bent hiervan op de hoogte gesteld tijdens raadsinformatieavonden.
Een andere ontwikkeling is het Circulair Centrum. De BUCH gemeenten hebben een prijsvraag van het ministerie van I&W gewonnen om hier een impuls aan te geven. In een Circulair Centrum wordt invulling gegeven aan een samenwerking tussen milieustraten, kringloopwinkels, atelier, sociale werkgelegenheid en leent de locatie zich voor educatiedoeleinden en workshops rondom de transitie van afval naar grondstoffen.
Ruimtelijke Klimaatadaptatie
Het klimaat in Nederland verandert. Het KNMI verwacht hogere temperaturen, nattere winters, hevigere regenbuien en kans op drogere zomers. Dit heeft gevolgen voor de stedelijke omgeving, bijvoorbeeld door meer wateroverlast, grondwaterproblemen en hittestress. Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie (DPRA) en de Nationale Adaptatie Strategie (NAS) vormen instrumenten om Nederland de komende jaren klimaatbestendiger in te richten. Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie stelt dat iedere gemeente eind 2020 een beleid Ruimtelijke Adaptatie en een uitvoeringsprogramma heeft vastgesteld.
Het ‘samenwerkingsverband Waterketen, Noord-Kennemerland-Noord’ werkt aan het beleid en het uitvoeringsprogramma om de openbare ruimte anders in te richten (de ruimtelijke adaptatie). Dit betreft de BUCH + HAL gemeenten, HHNK en PWN. Er is een projectgroep klimaatadaptatie opgezet, waarin de BUCH gemeenten vertegenwoordigd zijn.
De opgaven en maatregelen worden momenteel in beeld gebracht met behulp van stresstesten. Vervolgens worden gesprekken (‘risicodialogen’) met betrokkenen gevoerd. Eind 2019/ begin 2020 wordt het gesprek gevoerd met het college B&W en u als gemeenteraad. De vraag is dan: tot welk niveau en tegen welke kosten gaan we inspanning leveren om hinder/overlast/schade te voorkomen, bijvoorbeeld in kelders, souterrains, begane grond, aan groen, op straat? Wat vinden we onaanvaardbaar, onwenselijk, acceptabel? Deze stap is nodig om de doelstellingen en de strategie te formuleren.
Het Deltaplan Ruimtelijke Adaptatie leidt tot een uitvoeringsprogramma in 2020. Het uitgangspunt is om hierin een aantal kansrijke projecten in de openbare ruimte op te nemen, waarbij werkzaamheden gecombineerd kunnen worden (werk-met-werk maken). De uitvoeringsprogramma’s van energietransitie, klimaatadaptatie en riolering worden slim samengesteld.
Duurzame Bedrijfsvoering
De gemeente doet er goed aan om zelf het goede voorbeeld geven zodat inwoners en ondernemers overtuigd zijn van het belang en de haalbaarheid van de ambities van de overheid. Hiertoe is het programma duurzame bedrijfsvoering opgericht. Dit omvat een aantal thema’s. In het programma wordt een duurzaamheidsambitie opgesteld voor gemeentelijke gebouwen en complexen en de interne afvalinzameling en –scheiding wordt verbeterd. Ook het verduurzamen van het wagenpark en het door ontwikkelen van duurzaam inkopen maakt hier onderdeel van uit. Hieronder een toelichting.
Aan de interne mobiliteit wordt ook aandacht besteed. Hieronder wordt verstaan het woonwerk verkeer van de medewerkers, de dienstreizen tijdens werkuren en het gebruik van gemeentelijke of eigen voertuigen voor het werk. Met dit vele gereis gaat CO2 uitstoot gepaard en dat moet minder.
Verder is een rode draad in het programma het bewust worden van duurzaamheid. Iedereen die werkt voor de Werkorganisatie zal zijn steentje bij kunnen/moeten dragen aan een schonere wereld en het zijn van een goed voorbeeld. Om te kunnen verduurzamen moet je weten wat het concreet kan inhouden. Het delen van ervaringen, onderzoeksgegevens en behaalde resultaten creëert een bepaalde bewustwording. Doel is om op verschillende manieren te vertellen en laten zien wat er in de Werkorganisatie BUCH allemaal gebeurt op het gebied van duurzaamheid.
Een duurzaam wagenpark is een toekomstbestendig wagenpark. Minder uitstoot van CO2 en well-to-wheel (bron-eindgebruiker) is het doel. Op dit moment wordt er een notitie geschreven en een advies opgesteld. Op basis van deze notitie wordt er een ambitie geformuleerd.
Voor de ambitie voor het verduurzamen van gemeentelijke gebouwen en complexen worden er nu diverse zaken onderzocht, maar ook al praktisch uitgevoerd. Op basis van deze ontwikkelingen wordt een duidelijker beeld verkregen van de huidige situatie en doelen om naartoe te werken. Ook samenwerkingen met bijvoorbeeld stichtingen en initiatieven vanuit de maatschappij worden hierbij beoordeeld. De afvalinzameling en verwerking van afval in de gemeentehuizen en dependances heeft een vlucht genomen. De puntjes worden op de i gezet en aan de stimulering en bewustwording van de medewerkers wordt gewerkt.
Het door ontwikkelen van duurzaam inkopen is ook een belangrijk thema binnen het programma. Inkopen vormt een soort ruggengraat in de organisatie. Bijna elke team of afdeling heeft er mee te maken. Bovendien koopt de Werkorganisatie voor tientallen miljoenen aan diensten en materialen in. Verduurzamen is hier dus zeer relevant.
De Gemeente Bergen heeft eind 2016 het Manifest Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI) ondertekent. Eind 2017 is het manifest MVI namens de gehele Werkorganisatie BUCH ondertekend. MVI is voor de gemeente dé manier om te laten zien dat zij de klimaat en milieu uitdagingen serieus aanpakt. Dat gebeurt door eisen te stellen aan de milieu impact van wat er ingekocht wordt. De scope hierbij is breed, van potloden tot woonwijken. Op dit moment wordt aan borging, kennis deling en communicatie van goede voorbeelden gewerkt binnen de BUCH gemeenten. Daarnaast is de werkorganisatie bij nationale initiatieven geïnitieerd door de Rijksoverheid en regionale initiatieven van de MRA om circulair in te kopen.
Meer informatie
Op 27 november 2019 is er een BUCH raadsinformatieavond waar het thema klimaat op de agenda staat. Daarnaast krijgt u binnenkort een uitnodiging voor een aantal werkbezoeken aan interessante projecten die aansluiten bij de thema’s in deze brief. U kunt zich dan verder verdiepen in de verschillende onderwerpen.